Phồng động mạch não (PÐMN) khi chưa bị vỡ hầu như thường có triệu chứng gì. Khi vỡ ra thường gây “chảy máu dưới nhện” - một dạng tai biến huyết quản não rất nặng nề, tỷ lệ tử vong cao. Nguy cơ bị vỡ có ở cả thảy các bệnh nhân phồng động mạch não, nhưng... chẳng thể biết ai sẽ bị và khi nào sẽ xảy ra. thành ra, phồng động mạch não luôn được coi là: “quả bom nổ chậm” trong não.
Phồng động mạch não và chảy máu dưới nhện
PĐMN là tổn thương phồng ra bất thường tại một hoặc nhiều vị trí trên thành động mạch não, thường xuất hiện ở ngã ba của các động mạch vùng nền sọ trong khoang dưới nhện.
Xuất huyết dưới khoang nhện hay còn gọi là chảy máu dưới nhện là sự chảy máu đột ngột vào khoang trống (khu vực dưới màng nhện) ở giữa não và lớp màng che não.
PĐMN khi chưa vỡ: phần nhiều không có triệu chứng, có thể được phát hiện ngẫu nhiên khi chụp cắt lớp, cộng hưởng từ hoặc chụp mạch vì bệnh khác. Một số ít bệnh nhân có các dấu hiệu chèn ép tâm thần như đau đầu mạn tính, giảm nhãn quan và thu hẹp thị trường, sụp mi, giãn đồng tử...
Khi bị vỡ: gây chảy máu dưới nhện là chính yếu, triệu chứng thường đột ngột, cấp tính với các mức độ nặng nhẹ khác nhau. phát khởi đột ngột với triệu chứng đau đầu dữ dội kèm theo nôn, buồn nôn, cứng gáy, tăng áp huyết. Các triệu chứng có thể giảm nhanh nhưng cũng có thể kéo dài. tinh thần có thể thông thường hoặc lơ mơ, hôn mê ở các chừng độ khác nhau. Có thể kèm theo các triệu chứng tâm thần: sụp mi, bại khu trú, cơn co giật...
Túi phình mạch não.
Căn bệnh hiểm được ví như “quả bom nổ chậm” trong não
hồ hết các PĐMN tồn tại không có triệu chứng nên chúng ta chẳng thể biết bệnh, đến khi bị vỡ gây đột quỵ chảy máu mới đến bệnh viện. Chảy máu não do vỡ PĐMN thường là chảy máu dưới mạng nhện - một dạng tai biến huyết quản não rất nặng nề. Có thể vỡ một lần hoặc nhiều lần. Lần sau thường nặng hơn lần trước và không thể biết thời điểm sẽ vỡ lại. Tỷ lệ tử vong và tàn phế rất cao sau vỡ PĐMN.
Những điều cần xử trí tức tốc khi “quả bom nổ chậm” có bộc lộ phát nổ
Khi có dấu hiệu đột quỵ não như đột ngột đau đầu dữ dội, ý thức tơ mơ hoặc kích thích vật vã hay hôn mê, co giật hoặc liệt nửa người..., cần gọi ngay xe cấp cứu y tế để đưa bệnh nhân đến bệnh viện, không được để bệnh nhân tại nhà. Đưa ngay người bệnh đến bệnh viện tuyến tỉnh, thành thị gần nhất. Trong thời kì chờ đợi xe cấp cứu đến, người thân trong gia đình hoặc cơ quan nên gọi điện thoại đến trung tâm đột quỵ não để xin tham mưu. Không được làm các động tác kích thích như ấn huyệt nhân trung, kích thích đau, đánh gió... vì sẽ làm huyết áp tăng lên nhiều hơn, có thể làm nặng thêm tình trạng chảy máu não. Đặc biệt, không được cho bệnh nhân uống thuốc hoặc nước nếu ý thức tơ mơ hoặc hôn mê vì dễ bị sặc gây suy hô hấp. Không mất thời gian đi tìm và cho bệnh nhân uống thuốc Đông y vì các thuốc đó không có tác dụng cấp cứu. Bệnh nhân sẽ được chụp cắt lớp vi tính (CT) não - biện pháp chẩn đoán hình ảnh trước hết cho biết bệnh nhân bị nhồi máu hay chảy máu não. Chảy máu trong nhu mô não thường do tăng huyết áp hoặc dị dạng động tĩnh mạch não. Chảy máu dưới nhện thường do vỡ PĐMN.
Nếu không có CT hoặc CT không thấy chảy máu dưới nhện nhưng vẫn nghi có thể chọc ống sống dây lưng. Dịch não tủy có máu không đông là dấu hiệu của chảy máu dưới nhện. Khi đã được chẩn đoán chảy máu dưới nhện, bệnh nhân cần được chuyển ngay đến bệnh viện Trung ương có khả năng chụp mạch não số hóa xóa nền (DSA) và can thiệp mạch máu não càng sớm càng tốt.
Các phương pháp “tháo ngòi”
phẫu thuật: là phương pháp mổ mở, tìm túi phồng trong não, kẹp ngang cổ túi bằng kẹp kim loại - Clips (làm tắc túi phồng từ bên ngoài).
Can thiệp mạch: là phương pháp điều trị không phẫu thuật, sử dụng các ống thông đi trong lòng mạch, kỹ thuật chính yếu là “nút PĐMN bằng lò xo kim khí”. Một ống thông dẫn đường kích tấc 2mm được đưa vào động mạch đùi, ngược dòng máu lên động mạch chủ bụng - ngực và dừng lại ở gốc động mạch tại nền cổ. Một ống thông nhỏ được đưa qua ống dẫn đường để lên não, đầu ống được lái vào giữa túi PĐMN. Qua ống thông đó, các cuộn lò xo nhỏ và mềm (coils) được đưa tuần tự vào lòng túi phồng để làm tắc hoàn toàn PĐMN. Toàn bộ quá trình thao tác được kiểm soát bằng màn hình có hiển thị bản đồ mạch máu và ống thông trong lòng mạch một cách chuẩn xác. Sau khi chụp rà đánh giá kết quả, ống thông được rút ra khỏi động mạch đùi và băng ép vị trí chọc mạch.
Chảy máu dưới nhện do vỡ PĐMN là một tình trạng lâm sàng khôn xiết nặng nề, thậm chí có thể gọi là thảm họa, tỷ lệ tử vong và tàn phế rất cao. Túi phồng có thể vỡ lại gây chảy máu tái phát bất kể lúc nào sau lần vỡ trước hết, nhất là trong hai tuần đầu, khi đó khả năng cứu sống là rất thấp.
Vì vậy, để giảm tối đa khả năng vỡ túi phồng tái phát, bệnh nhân cần được xử trí sớm trong vòng 24-48 giờ đầu: chụp mạch não cấp cứu và can thiệp “nút túi phồng bằng lò xo kim khí” hoặc giải phẫu sọ não để “kẹp cổ túi phồng”. Sau đó bệnh nhân được tụ họp cứu chữa những rối loạn do lần chảy máu trước tiên gây ra mà không sợ bị chảy máu lại.
PGS.TS. Lê Văn Trường (Viện trưởng Viện Tim mạch - Bệnh viện TƯQĐ 108)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét