Thức ăn, nước uống nhiễm khuẩn, ôi thiu, lề thói ăn uống mất vệ sinh... là duyên do khiến tỷ lệ ỉa chảy cấp ngày một tăng cao. ỉa chảy được định tức thị đại tiện phân lỏng hoặc nước trên 3 lần trong 24 giờ. ỉa chảy cấp là đi tả kéo dài không quá 14 ngày.
căn do gây ỉa chảy cấp
căn nguyên thường gặp nhất là do nhiễm trùng, đây cũng là duyên cớ gây suy dinh dưỡng và tử vong cao ở con nít. nguyên do do kém vệ sinh, thiếu nước sạch, ăn ở đông đúc chật chội... Hầu hết nhiễm trùng gây tiêu chảy cấp lây nhiễm qua đường phân– tay– miệng, qua nước và thức ăn nhiễm bẩn. Có nhiều loại vi khuẩn gây nên bệnh lý đi tả cấp, tùy theo cơ chế gây bệnh khác nhau mà có các nhóm:
-Nhiễm virus: Thường gặp là Rotavirus, Adenovirus, Norwark…
- Nhiễm vi khuẩn: Thường gặp ở các nước đang phát triển, đỉnh mắc bệnh vào các tháng mùa hè. Vi khuẩn gây bệnh gồm Campylobacter jejuni, Salmonella, Shilgella (gây bệnh lỵ), Yersinia, E.coli, Vibrio Cholera (gây bệnh tả).
- Nhiễm ký sinh trùng: Giardia, Cryptosporidium, Entamoeba histolitica…
Ngoài căn nguyên nhiễm trùng, còn rất nhiều nguyên nhân khác có thể dẫn đến tiêu chảy cấp như do thuốc (nhất là các thuốc kháng acid, ức chế bơm proton, thuốc hạ lipid máu, thuốc kháng sinh như erythromycin, ampicillin…), do hóa chất (nhất là asen, phospho hữu cơ, nấm độc…), sau hóa trị liệu, do dị ứng, do thức ăn…
diễn đạt lâm sàng
biểu hiện lâm sàng ngoài việc ỉa chảy cấp, thường có kèm theo nôn, đau bụng, sốt và các miêu tả toàn thân khác tùy theo từng nguyên do.
tiêu chảy: Từ phân nát không thành khuôn cho đến phân lỏng nước. Số lần đại tiện có thể từ vài lần trong ngày cho tới hàng chục lần (20- 30 phút/lần). thỉnh thoảng tiêu chảy xuất hiện sau bữa ăn bị nhiễm khuẩn, khoảng thời gian giữa bữa ăn và khởi phát ỉa chảy gợi ý nguyên cớ gây bệnh: dưới 6 giờ thường do nhiễm độc tố của S.aureus hoặc B.cereus; từ 6 – 24 giờ thường do độc tố C. perfingens và B.cereus; 16 – 72 giờ thường do nhiễm khuẩn. Phải loại trừ các căn nguyên không phải nhiễm trùng gây ỉa chảy cấp và đi tả do thẩm thấu như các thuốc (thuốc nhuận trường, thuốc trung hoà acid dịch vị có chứa magie hoặc calci, colchicine, hoặc kẹo có chứa sorbitol).
Nôn: Có thể là triệu chứng kèm theo của tiêu chảy, nhưng một số bệnh nhân đi tả cấp thì triệu chứng nôn lại nổi bật hơn nhiều so với đi tả. Ở các bệnh nhân này nên lưu ý nguyên cớ nhiễm độc tố vi khuẩn hoặc viêm dạ dày ruột do nhiễm virus. đi tả do nhiễm độc tố vi khuẩn thường phát khởi ỉa chảy từ 2- 7 giờ sau ăn thức ăn bị nhiễm khuẩn, thể hiện nôn là triệu chứng chính, tiêu chảy thường không nặng, thỉnh thoảng kèm đau quặn bụng và không sốt.
Dấu hiệu mất nước: Rất quan yếu, bao gồm khát nước, giảm số lượng nước tiểu, tình trạng khô niêm mạc mắt, miệng, mắt trũng, mất sự đàn hồi của da trình bày bằng dấu hiệu nếp véo da, mạch nhanh, tụt huyết áp tư thế hoặc nặng hơn là tụt áp huyết, mệt xỉu. Đối với người lớn, tình trạng mất nước nhẹ thường khó phát hiện hơn so với trẻ em. Mức độ mất nước đôi khi không tương thích với độ nặng của đi tả.
Cần đưa bệnh nhân đi khám ngay khi có các dấu hiệu: Sốt trên 38,5 độ C, ỉa trên 6 lần/24 giờ; hội chứng lỵ; đau bụng nhiều, đặc biệt ở bệnh nhân trên 50 tuổi; có dấu hiệu mất nước; mới nằm viện nội trú, mới dùng kháng sinh; triệu chứng nặng lên sau 48 giờ; bệnh nhân nguy cơ cao: Người lớn tuổi (> 65) vì thường kèm giảm nhận thức dẫn đến phát hiện và xác định triệu chứng thường ở tuổi muộn của bệnh, bệnh nhân suy giảm miễn nhiễm (nhiễm HIV, sử dụng thuốc ức chế miễn dịch và steroid, hoá trị liệu điều trị ung thư), bệnh nhân có bệnh lý kinh niên (đái tháo đường, bệnh tim phổi mạn tính, xơ gan, suy thận…).
Điều trị và đề phòng
đốn trong quá trình điều trị là bổ sung nhanh và kịp thời lượng nước và điện giải đã mất bằng dung dịch oresol. Tích cực chống nhiễm toan và trụy mạch.
Bên cạnh đó việc dùng kháng sinh sớm hết sức quan yếu, nó có tác dụng làm giảm khối lượng và thời kì thi bằng lái xe máy đi tả, rút ngắn thời kì thải phẩy khuẩn tả trong phân, chỉ dùng kháng sinh đường uống, hiện nay tốt là dùng nhóm quinolon thế hệ 2. Cần để ý, trong khu vực có dịch, tất các trường hợp tiêu chảy phải được xử lý như tả.
quan trọng nhất trong phòng bệnh là đảm bảo vệ sinh môi trường, an toàn vệ sinh thực phẩm, xử lý hợp vệ sinh rác và chất thải; cần ăn chín uống sôi, rửa tay sạch sẽ trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh, ý thức gìn giữ và đảm bảo vệ sinh môi trường.
BS. Đăng Hưng
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét